yalancının hakkından gelmek

son iki post yüzünden ne oldu diye soranlar oldu. yeni bir şey olmadı. yalan kendi başına yeterli bir sebep değil mi? sadece şu insandan, bu insandan gelen bir yalan değil, özellikle bana söylenmiş olması bile şart değil. yalan, inkar ya da gerçeği görmek istememek bütün hayatımıza, kültürümüze sinmiş, kimi zaman söyleyenin bile farkına varamadığı bir yaşam biçimine dönüşmüş durumda. gazetelere, televizyonlara, ders kitaplarına, arkadaş, aile, iş ilişkilerine, daha önemlisi kendi kendimizle olan ilişkimize... kaç yıldır gazete okumuyorum, tv izlemiyorum. inanmadığım, güvenmediğim kaynak ve insandan uzak durmaya azami gayret gösteriyorum ama bazen istemesem de sızıntılar oluyor. 

yalana maruz kalınca arıza çıkarırım, hiçbir şey olmamış gibi davranamam. hele de bir değil iki değil ise. bu da o kişi yakınımsa kendisiyle konuşmak, yeterince yakın biri değilse kendisini hayatımdan çıkarmak suretiyle olur. bu konuda kendime de sert yaptırımlar uygularım, ilk aklıma geleni yazayım, bir anımı kolaylaştırmak için, mesela onu yatıştıracak yeterli enerjiye sahip olmadığımdan bağırıp çağırarak tepki vermesini önlemek için rüya'yı kandırmaya kalkışmışsam diyelim, o günü kendime zehir ederim. 

geçen aylarda okuduğum doğan cüceloğlu'nun insan insana sohbetler kitabında ali nesin ile yapılan söyleşiyi sevmiştim, o geldi aklıma. şimdi "yalan söyleyen insan yaratıcı olamaz" başlıklı bu bölümden bir pasaj:

Doğan Cüceloğlu: ... Çocuk büyürken nasıl bir ortamda yetişiyor? Yetiştiği, eğitim gördüğü ortam son derecede önemli.

Ben sizin yazılarınızı okurken şunu görüyorum: Önce sosyal bir gözlemle başlıyorsunuz ve onu irdeliyorsunuz sonra onun matematiksel olarak nasıl bir soruyla ilişkili olabileceğiyle devam ediyorsunuz. Sizin Matematik ve Develerle Eşekler kitabınızı karıştırırken "Yalancının Hakkından Gelmek" başlıklı bir bölüm okudum. Bu bölümün girişinden biraz alıntı yapmak istiyorum:

"Acıdır söylemesi, bunca ülke gördüm, bunca insan tanıdım, ülkemde gördüğüm kadar çok yalancıyı hiçbir yerde görmedim. Doğuya az gittim ama batıda gitmediğim yer kalmadı desem yeridir. Niçin bu böyle diye düşünüyor insan." 

Hakikaten bu düşündürücü bir şey.

Ben Amerika'da üniversitede öğretim üyesi olarak yirmi beş yıl kaldım. Avrupa'da pek gezmedim, pek bulunmadım. Batı dünyası olarak daha ziyade Amerika ve Kanada'yı gördüm. Benim de doğu ülkeleriyle pek ilişkim olmadı. Ama sizin şu gözleminize katılıyorum: Yalan, hayatımızın her yönüne girmiş vaziyette; bu güçlü bir gözlem. O zaman da neden böyleyiz diye bir düşünce geliyor ve çarpıyor beni, ardından da bir tıkanıklık hissediyorum.

Önce size sormak istiyorum; bir sosyal ortam içindesiniz, çok keskin bir gözlemcisiniz ve birdenbire olup bitenler, etkileşimler içerisinde görüyorsunuz ki söylenenler söylendiği gibi değil; oluşlar, duruşlar, davranışlar olduğu gibi değil. Ne hissediyorsunuz o anda?

Ali Nesin: Nefret ediyorum. Yani tabii, baskı altında kalan her insan bir zaman sonra yalan söyler. Bütün çocuklar yalan söylüyor; annelerine, babalarına, öğretmenlerine, müdürlerine, polise, jandarmaya, herkes herkese yalan söylüyor. Çünkü sürekli baskı altındayız, sürekli korku altındayız. Dikkat ederseniz Türkiye'de pek yaratıcı insan yoktur, çok nadir çıkar. Yalan söyleyen insan yani korkan insan yaratıcı olamaz. En büyük yalanı da insan kendine söyler. İnsanın kendinden uzaklaşması, kendine bakması, ben neyim, ne yapıyorum diyebilmesi, kendini sorgulaması gerekir. Acemi ressamlar vardır; bir resim yaparlar, onu hemencecik bir marifet gibi gösterirler herkese. İşte onlar kendilerinden uzaklaşıp baksalar kendilerine, biraz gerçekçi olsalar böyle yapmazlar tabii ki. İnsanın en büyük, en acımasız eleştirmeni yine kendisi olmalı.

Topluma gerçekten sirayet etmiş bu yalan meselesi. Tabii çok baskı altında insanlar. Mesela öğrenci derse geç kalıyor, "trafik sıkışıktı" diyor. Yahu gerçeği söylesene, "geç kalktım" desene, ne olacak ki, ne yapacağım, ne yapılabilir ki? Biliyorum yalan olduğunu. Sadece sözle ifade edilen yalanlar yok, bir de bilim adamı numarasına yatanlar, çok düşünüyormuş gibi yapanlar var. Bir de böyle hanım hanımcık olmaya çalışanlar, kırıtmaya çalışanlar var. Ya da böyle bıçkın delikanlı olmaya çalışanlar... Bütün bunların hepsi yalan tabii ki. Ya da işte saçlarına bir şeyler yapıyorlar... Hep yalan tabii hepsi yalan. Kendilerinden başka biri olmak istiyorlar. Etrafımızda çok var böyleleri, hep başka bir ortamın özlemi içindeler. Dolayısıyla hep yalan bir mizansen kuruyorlar etraflarında. Ve bu da tabii ki çok yakışmıyor, üzerlerinde durmuyor, sahte oluyor, gerçekten ve kendilerinden uzaklaşıp kendilerini kandırıyorlar.

Doğan Cüceloğlu: Şu dikkatimi çekti: Siz "nefret ediyorum" dediniz duygu olarak. Sizi rahatsız eden bu şey acaba neden bir başkasını rahatsız etmiyor? Yetişme şartı mı, kişilik mi? Nedeninin ne olduğunu düşünüyorsunuz?

Ali Nesin: Bilmiyorum ki... Yıllar önce annemle birlikte bir eve misafirliğe gitmiştik. Kırk tane kadın bir salon etrafında sedirlere dizilmişler. Bir tanesi başlıyor, "nasılsınız efendim?" "hamdolsun iyiyim." "çocuk nasıl?" "iyi" "siz nasılsınız?" "biz de iyiyiz." ondan sonra öbürkü ona aynı soruları soruyor. Kırk kişi kırk kere ne kadar eder? O ona soruyor, öbürkü ona soruyor sonra kocalar soruluyor, oğullar soruluyor. Ondan sonra tekrar "nasılsınız?" "teşekkür ederim." faslı başlıyor. Yani bu korkunç bir şey, korkunç. Nasıl insanlar bunlar? Kırk tane kadın orada bunun absürtlüğünün farkında değil mi? Ve bununla nasıl yaşayabiliyorlar? Bir tanesi de çıkıp yeter be, ne oluyoruz dese... Nedir bu böyle? Bu sahtelikten öte nedir ki? Öyle değil mi?

DC: Evet. Yaşamın özü olan zaman geri gelmeyecek şekilde akıp gidiyor.

AN: Yurtdışında olduğum için eskiden toplumla pek bir ilişkim olmamıştı. Sonra Türkiye'ye döndüm ve marangozuyla, tesisatçısıyla, inşaatçısıyla, bankacısıyla, emlakçısıyla sürekli irtibat halinde oldum. Çok şaşırıyordum.

Diyelim karı koca, ikisi de aynı işi yapıyorlar ve bana yalan söylüyorlar. İkisi birden, yan yana ve aynı anda yalan söylüyorlar, gözümün içine baka baka! Söylediklerinin yalan olduğu o kadar belli ki. Yahu bunlar akşam eve gittikleri zaman sevişecekler, öpüşecekler, koklaşacaklar. Nasıl, nasıl? Biri diğerine seni seviyorum diyecek mesela. Daha yarım saat önce bana yan yana yalan söylemişler... Nasıl böyle yaşayabiliyorlar? Nasıl var olabiliyorlar? Çocuklarının yanında yalan söylüyorlar. Yani yalan bir yaşam biçimi olmuş. Doğuya özgü herhalde diyorum, öyle tahmin ediyorum.

DC: Ama doğduğunda çocuk böyle değil. Siz ne dersiniz?

AN: Genetik değildir herhalde yalan söylemek, inşallah genetik değildir!

DC: Çünkü çocuk hangi ortamda olursa olsun söyleyiveriyor doğruyu. Ve bizim de dediğimiz şu oluyor: daha çocuk, aklı ermiyor. Demek aklı eren yalan söyler. İnsanlarda yalan söyleyen yükselir yönünde bir kanı var gibi...

AN: Yok, doğru değil o, yalan söyleyen hiçbir yere varamaz. Çekirge bir sıçrar, iki sıçrar... Bütün başarılı insanlar yalan söylemeyen insanlardır. Ya da diyelim ki yalanı minimuma indirenlerdir.

DC: Çok önemli bir gözlem bu, çok önemli bir mesaj. Çünkü toplumda köprüden geçene kadar ayıya dayı de, işini uydur, doğru söyleyeni dokuz köyden kovarlar algısı yaygın.

AN: Sonunda ne olacak ki? Biri yalan söyledi ve yalan söyleyerek üç beş kuruş para kazandı, kazıkladı birilerini. Ne yani başarı bu mu? Ama gerçek başarıya ulaşmış kişilerin yalan söylediklerini sanmıyorum.

DC: (... )
Bir gözlemimi paylaşacağım. Kaliforniya'dayken yabancı öğrenciler geliyordu üniversiteye, ülkesini hatırlamıyorum, Afrikalı bir öğrenci vardı. Oryantasyon programı yaparken öğrencilere "bir yere davet edildiğiniz zaman önceden gelip gelemeyeceğinizi bildirin." diye anlatıyoruz. O el kaldırdı ve dedi ki "bizim orada bir yere davet edildiğin zaman hayır gelmeyeceğim demek çok ayıptır. Gelirim dersiniz, sadece gitmezsiniz; gelmeyeceğim demeyiz." dedi. Böyle bir gelenekleri var. Yani kişinin yüzüne gelemeyeceğim demek ayıp. Yalanla ayıp arasında bir ilişki var herhalde. Yani doğruyu söylersek çok ayıp olur gibi bir tavır...

....

kaynak: insan insana sohbetler

*

http://cemuyurken.blogspot.com/2012/09/yalan.html

küçük başbakan ağladı